Adopcja w UK. Jak przejść przez procedury bezboleśnie i doczekać się upragnionego dziecka?

Pragniecie dziecka, lecz z określonych przyczyn nie możecie mieć własnego potomka? A może macie już biologiczne dziecko, ale chcielibyście przysposobić porzuconego malucha? Adopcja w Wielkiej Brytanii nie należy do najłatwiejszych procesów, lecz dzieje się tak zgodnie ze znowelizowaną ustawą z 30 grudnia 2005 roku, wysuwającą na pierwszy plan dobro i potrzeby dzieci czekających na rodzinę.

Trzeba pamiętać, że zasady adopcyjne w UK różnią się od polskich, ważna jest tu kwestia samej ustawowej definicji adopcji. Pełne przysposobienie dziecka oznacza całkowite zerwanie wszelkich więzów prawnych z jego biologiczną rodziną, automatycznie przeniesienie praw i obowiązków rodzicielskich na rodziców adopcyjnych. Z chwilą uznanej sądownie adopcji rodzicom biologicznym odbiera się wszelkie prawa do dziecka, nie mają również możliwości odzyskania go legalną drogą. Adoptowany małoletni staje się pełnoprawnym członkiem nowej rodziny,  przyjmuje jej nazwisko. Nadaje się mu również takie same prawa i przywileje, jakie posiadają dzieci biologiczne (niezależnie od tego, czy je posiadasz), włączając w to prawo spadkowe. Na adopcyjne dziecko przysługuje rodzicom taka sama pomoc finansowa jak na biologiczne, w tym Child Benefit.

Kto może w UK adoptować dziecko?

• Osoby powyżej 21. roku życia
• Osoby samotne
• Małżeństwo
• Osoby żyjące w zarejestrowanym związku partnerskim (civil partnership)
• Osoby pozostające w związkach nieformalnych (również tej samej płci) – możliwość od stycznia 2006 roku
• Partner rodzica dziecka

Aby adoptować dziecko nie jest wymagane posiadanie brytyjskiego obywatelstwa, ale:

• Musisz (albo partner, jeśli staracie się o adopcję jako para) posiadać stały adres zamieszkania w UK, Wyspach Normandzkich lub Wyspie Man (w przypadku par, gdzie jedno z partnerów jest Brytyjczykiem sytuacja będzie łatwiejsza)
• Musisz (albo partner, jeśli staracie się o adopcję jako para) mieszkać i pracować w Wielkiej Brytanii przez co najmniej rok przed rozpoczęciem procedury adopcyjnej

Dodatkowo osoby zdecydowane na adopcję muszą liczyć się z pewnymi obostrzeniami:

• W przypadku adopcji dziecka jako para, osoby muszą być w związku od minimum 3 lat
• Istotna jest kwestia względnego zdrowia, braku nałogów, niezatajania chorób, które nie są widoczne na pierwszy rzut oka (w tym np. chorób psychicznych, chorób prowadzących do przedwczesnej śmierci, nosicielstwa wirusów). Niepełnosprawność fizyczna absolutnie nie zamyka drogi adopcyjnej, wszystko zależy jednak od tego, czy kandydat poradzi sobie z opieką nad dzieckiem (co zostanie ustalone na późniejszych etapach procedury)
• Stałe zamieszkanie w 2-bedroom flat/house (osobna sypialnia dla dziecka). Trzeba pamiętać, że pokój dzienny nie jest liczony jako sypialnia. Warto wziąć pod szczególną uwagę akurat ten warunek, gdyż jest przez agencje przestrzegany bardzo rygorystycznie
• Dobra znajomość angielskiego w mowie i piśmie (w przypadku pary wystarczy jedno z partnerów)
• Niekaralność (choć mandatami przejmować się nie trzeba)

Powyższe warunki nie powinny jednak wystraszyć kandydatów, gdyż w wielu kwestiach rygory są znacznie mniejsze niż w Polsce. Nie trzeba być właścicielem lokalu, w którym się mieszka, choć z pewnością wynajem musi być całkowicie stabilny (wskazana jest szczera rozmowa z gospodarzem i uzyskanie referencji). Niepełnosprawność i choroby stałe (wymagające zażywania leków, lecz nie prowadzące do niemożności sprawowania opieki) nie stanowią powodu do odrzucenia wniosku adopcyjnego. Jeśli jesteś miłośnikiem zwierząt i odpowiedzialnym opiekunem dla swoich pupili (szczególnie w sprawie aktualnych szczepień i odpowiedniego wychowania) dla ośrodka adopcyjnego będziesz bardzo mile widzianym kandydatem.

Co ciekawe, w UK nie trzeba być zatrudnionym, by adoptować dziecko. Wystarczy prawo do zasiłku i benefitów. Będzie to dla polskich kandydatów sporym zaskoczeniem, gdyż stałe zatrudnienie i zarobki na bardzo dobrym poziomie są podstawowymi warunkami adopcyjnymi w Polsce, przez co wiele osób nie może wychowywać upragnionego dziecka.

Otwarta pozostaje kwestia ewentualnego leczenia niepłodności, w tym zabiegów zapłodnienia pozaustrojowego. Procedurę adopcyjną można otworzyć dopiero po jego całkowitym zakończeniu. Dodatkowo, pracownicy agencji adopcyjnych doradzają, aby z wnioskiem wstrzymać się od 6 miesięcy do roku od ostatniego etapu leczenia lub nieudanego zabiegu in vitro.

Jeśli dziecko nie jest sierotą, w normalnych warunkach rodzice biologiczni, którzy nie sprawują opieki nad dzieckiem muszą wyrazić zgodę na adopcję. Istnieją jednak od tej zasady trzy wyjątki:

• Nie można ustalić miejsca ich pobytu
• Nie mogą wyrazić zgody na adopcję z określonych przyczyn, np. niepełnosprawności umysłowej, choroby psychicznej, ubezwłasnowolnienia lub uzależnienia od środków wpływających na percepcję
• Istnieje czytelne zagrożenie, że dziecko znajdzie się w niebezpieczeństwie, jeśli nie zostanie adoptowane

W celu rozpoczęcia procedury adopcyjnej trzeba zwrócić się najpierw do ośrodka pomocy społecznej, właściwego dla danego hrabstwa, gdzie istnieje agencja adopcyjna jako część local authority (lista rządowych ośrodków adopcyjnych dostępna TU po podaniu kodu pocztowego). Można również skierować swoje kroki do agencji adopcyjnych prowadzonych przez organizacje charytatywne, tzw. voluntary agency. Jeśli zdecydujesz się na agencję adopcyjną przy samorządzie wystarczy zadzwonić na infolinię serwisu adopcyjnego, aby uzyskać szczegółowe informacje, w przypadku agencji VA telefon będzie dostępny na stronie internetowej. Jedyna różnica pomiędzy agencjami polega na tym, że ta przy samorządzie posiada bazę z danymi dzieci z hrabstwa, których profile będą jako pierwsze prezentowane kandydatom z okolicy (jedyny wyjątek stanowią indywidualne przypadki dzieci, które ze względu na ich bezpieczeństwo powinny trafić do rodziny na drugim końcu UK). Procedura adopcyjna w obu typach ośrodków jest taka sama. Rozmowa telefoniczna lub dokonana bezpośrednio w ośrodku będzie kluczowa dla kolejnych etapów procedury, gdyż właśnie wtedy, oprócz pozostawienia pierwszego wrażenia u pracowników agencji, do bazy wprowadzany jest szereg bardzo szczegółowych danych o kandydatach. Jeśli potencjalni rodzice nie spełniają do końca warunków adopcji pracownicy udzielają informacji i porad, co można zrobić, aby zwiększyć swoje szanse na dziecko.

Po uzupełnieniu profilu kandydackiego agencjom zdarza się zapraszać na rozmowę do siedziby biura, ale standardową procedurą jest przekazanie do wypełnienia ankiety Registration of Interest Form, wymagającej odpowiedzi na bardzo szczegółowe, czasem intymne pytania, a także przedstawienie w formie dłuższej pisemnej wypowiedzi swojej osoby, profilu psychicznego, przyczyn chęci zaadoptowania dziecka i jak ten fakt pozytywnie na nie wpłynie, oczekiwań, jakie posiada kandydat w związku z adopcją. Ośrodek zapyta również o preferowaną grupę wiekową, choć trzeba zaznaczyć, że adopcja niemowlęcia jest trudniejsza. Ankietę trzeba wysłać pocztą na adres zwrotny agencji i oczekiwać cierpliwie na wieści o przydzieleniu pracownika socjalnego, którego zadaniem będzie dogłębne sprawdzenie kandydatów i środowiska, w którym żyją.

Początkowy etap procesu rejestracyjnego wymaga przedłożenia odpowiedniej dokumentacji w postaci:

• Polskiego dokumentu tożsamości (dowodu osobistego)
• Paszportu
• Odpisu akty małżeństwa wraz z tłumaczeniem przysięgłym (w przypadku małżeństw) lub dokumentu potwierdzającego zawarcie civil partnership
• Potwierdzenie danych i stałego adresu zamieszkania w postaci rachunków za energię (utility bills) i dla pewności wyciąg z konta bankowego (muszą być maksimum sprzed 3 miesięcy w momencie okazania)
• Polskie zaświadczenie o niekaralności (certificate of good conduct) wraz z tłumaczeniem (do otrzymania na dwa sposoby – przez polską ambasadę w Londynie, opłata ok. 50 funtów, oczekuje się 8 tygodni; w polskim Krajowym Rejestrze Karnym, koszt 30 zł, wniosek można złożyć przez Internet poprzez e-platformę Ministerstwa Sprawiedliwości, odbiór osobisty lub z upoważnienia)
• Prawo jazdy (niekonieczne)
• Udokumentowane doświadczenie w opiece nad dziećmi, najlepiej w preferowanej przez wnioskodawców grupie wiekowej (praca zawodowa z dziećmi, opieka nad dziećmi spokrewnionymi, udokumentowana praca jako niania, opieka nad pociechami przyjaciół lub sąsiadów, potwierdzony wolontariat w grupach przedszkolnych, szkolnych, szkółkach sportowych)

Następnie należy uzyskać tzw. DBS (Disclosure and Barring Service), czyli brytyjskie zaświadczenie o niekaralności. W tym celu trzeba przedłożyć trzy dokumenty z podanych na stronie internetowej dróg.

W podobnym czasie, od potencjalnych rodziców adopcyjnych oczekuje się przedstawienia trzech referentów, którzy poświadczą przygotowanie i zdolność kandydata do opieki nad dzieckiem. Z każdym z nich pracownik socjalny przeprowadzi wywiad środowiskowy i poprosi o pisemne referencje. Dodatkowo, osoby te muszą znać wnioskujących od minimum trzech lat, władać językiem angielskim na poziomie komunikatywnym, dobrze widziane jest, aby mieszkały na terenie Królestwa, a tylko jedna z nich może być krewnym.

Do dalszych etapów procedury adopcyjnej należy Initial assessment visit, czyli pierwsza wizyta pracownika socjalnego w domu kandydata i bardzo szczegółowy, zajmujący kilka godzin wywiad połączony z rozmową. Trzeba spodziewać się dość intymnych pytań, w tym związanych ze światopoglądem i nastawieniem do ludzi odrębnych kulturowo. Dla Polaka, wychowanego w kraju dość jednolitym kulturowo i etnicznie może być to sporym zaskoczeniem. Warto przygotować się do niego i późniejszych etapów rekrutacji poprzez czytanie książek, dokumentów i publikacji na temat adopcji w UK, również ze względu na fachowe słownictwo. W przypadku par kluczowa jest rozmowa i ustalenie wspólnego stanowiska z uwzględnieniem indywidualnych oczekiwań wobec aktu adopcji. Po pierwszej rozmowie trzeba spodziewać się pisemnego powiadomienia pocztą o rozpoczęciu procedury adopcyjnej. Każda osoba mieszkająca z kandydatami na stałe musi odbyć rozmowę z pracownikiem socjalnym i wyrobić DBS.

Na tym pierwszym, zamykającym się najczęściej w 2 miesiącach, etapie (pre-assessment) na kandydatów czeka jeszcze ocena stanu zdrowia, pet assessment (formularz dotyczący zwierząt domowych) i szkolenie. Później nastąpi czteromiesięczny etap drugi – właściwy, polegający na agencyjnej ocenie, czy potencjalni rodzice adopcyjni podołają przysposobieniu i wychowaniu dziecka, co wiąże się z wielokrotnymi rozmowami, szkoleniami i zadaniami do wykonania w domu z pracownikiem socjalnym. Na tej podstawie pracownik socjalny jest zobligowany do wystawienia bardzo szczegółowego Prospective Adopters Report. Maksymalna przerwa, jaką można zrobić między przedstawionymi etapami wynosi 6 miesięcy. Następnie na kandydatów czekać będzie seria szkoleń w grupach i indywidualnych, do których niezbędny jest język angielski na komunikatywnym poziomie. Na tym etapie czekać będzie wypełnienie trudnego formularza Pro-forma for matching, w którym trzeba określić, czy dopuszcza się przysposobienie dziecka z określoną historią, w tym, czy zgadzamy się na kontakt z biologiczną rodziną dziecka, akceptujemy historię rodziny dziecka (dziedziczne choroby, również psychiczne, przemoc, nałogi: narkomania, alkoholizm), ciężkie choroby dziecka, jak niepełnosprawność fizyczna i/lub umysłowa, HIV/AIDS, płodowy zespół alkoholowy, wirusowe zapalenie wątroby, autyzm, zespół Aspergera. Odpowiedzi wymagają kwestie przeszłości samego dziecka związane z zaburzeniami psychofizycznymi po traumatycznych przeżyciach – przemocy, molestowaniu seksualnym, a także zastanowienie się nad problemami, które mogą wypłynąć się już po adopcji (niepełnosprawność psychoruchowa, zaburzenia psychiczne, choroby wynikające z przeszłości dziecka).

Wymagane jest również doprecyzowanie oczekiwań związanych z kwestiami religijnymi i etnicznego pochodzenia dziecka. Po tym czasie, czeka kandydatów na rodziców panel adopcyjny, podczas którego dowiedzą się, czy otrzymali rekomendację jako opiekunowie adopcyjni, czy też nie. Osobiste uczestnictwo w spotkaniu nie jest konieczne (gdyż potrzebne informacje komisja pozna z dokumentacji agencji), ale dobrze jest się na takiej rozmowie pojawić. Po otrzymaniu decyzji pozytywnej (bezpośrednio po spotkaniu lub poprzez oficjalny list) rodzice adopcyjni dowiadują się, ile dzieci, w jakim wieku i jakiej narodowości mogą przyjąć. Później pozostaje jedynie czekać i to cierpliwie na wiadomość od agencji, a w razie wątpliwości przypominać się pracownikom ośrodka i zadawać pytania. Jeśli komisja nie wyrazu zgody na adopcję warto odwołać się do Independent Review Mechanism (IRM).

Obecny czas oczekiwania na dziecko praktycznie nie przekracza kilkunastu miesięcy, choć oczywiście formalności potrwają dłużej, wszystko to odbywa się jednak dla dobra małoletniego. Ocena przyszłych rodziców adopcyjnych i zgoda na akt adopcyjny zajmuje średnio około 8 miesięcy. Po uzyskaniu aprobaty urzędników agencji znalezienie przyszłego podopiecznego może zabrać od kilku tygodni do ponad roku. Trzeba również pamiętać, że każdy rodzic adopcyjny ma konkurencję w postaci innych rodziców i nie zawsze będzie mógł przyjąć dziecko, które teoretycznie zostało przez niego zaakceptowane i przypięte w dokumentacji. Sąd zezwoli na pełną adopcję po minimum 13 tygodniach pobytu dziecka w domu potencjalnych rodziców. Najczęściej całość procesu adopcji trwa około dwa lata, ale trzeba uzbroić się w większą dozę cierpliwości, gdyż każdy przypadek jest zaopatrywany indywidualnie.

Autorka pragnie serdecznie podziękować za informacje Litermatce, autorce bloga dotyczącego adopcji w Wielkiej Brytanii, zawierającego wiele istotnych faktów i praktycznych informacji o przysposobieniu dziecka w UK, obalającego krążące po sieci mity, a także przedstawiającego procedurę adopcyjną z perspektywy własnego doświadczenia.

Foto: pixabay.com (lic. PD)