Przemysław Mackojc
Kobiety ciężarne, ze względu na swój odmienny stan chronione są przepisami prawa. Dotyczy to nie tylko kolejek, miejsc parkingowych, środków komunikacji miejskiej, różnych instytucji, ale przede wszystkim pracodawców. Jakie są przywileje i obowiązki ciężarnej w pracy?
Nosisz przed sobą coraz większy brzuch. Bywają dni, kiedy czujesz się zmęczona i rozdrażniona. Czujesz potrzebę, by zwolnić obroty, załatwić jakąś sprawę poza kolejnością, odpocząć. Czasem chciałabyś, żeby ktoś cię wyręczył lub zajął się tobą w szczególny sposób. Masz do tego prawo – właśnie dlatego że jesteś w ciąży, należy ci się większa ochrona i opieka ze strony rodziny, otoczenia, pracodawcy, państwa. Sprawdź, jakie masz możliwości.
Anglia
Brytyjskie prawo chroni prawa pracownicze ciężarnych kobiet. Przyszłe mamy mają prawa w czterech obszarach:
– prawo do w pełni płatnego zwolnienia lekarskiego (Statutory Maternity Allowance)
– prawo do urlopu (Statutory Maternity Leave) i zasiłku macierzyńskiego ( Statutory Maternity Pay);
– prawo do ochrony przed wszelkimi dyskryminacjami pracodawcy, wynikającymi z faktu bycia w ciąży,
– prawo do opieki medycznej.
Opieka prenatalna, to nie tylko wizyty u lekarza, ale zalecone przez lekarza lub położną kursy w szkołach rodzenia i kursy wychowywania dzieci. Pracodawca jest zobowiązany udzielić cieżarnej pełnopłatnych dni wolnych, po to, by mogła pójśc do specjalisty. Ponadto, zatrudniający nie ma prawa zmieniać warunków zatrudnienia ciężarnej bez jej zgody. Partner lub mąż kobiety ma prawo pójść z nią do lekarza na dwie wizyty kontrolne. Z tego tytułu przysługują mu dwa dni wolne od racy.
Choroba w ciąży
Urlop i zasiłek macierzyński uruchamiają się automatycznie, jeśli ciężarna z powodu komplikacji ciążowych nie może podjąć pracy. Zasada ta obowiązuje na cztery tygodnie przed porodem, niezaleznie od tego, co zostało wcześniej uzgodnione. Obowiązkowy urlop macierzyński po urodzeniu dziecka. Dotyczy ciężarnych, które nie były na zwolnieniu lekarskim. Wynosi on przeciętnie 2 tygodnie lub 4 tygodnie, jeśli kobieta pracuje w fabryce.
Informowanie pracodawcy o ciąży
Cięzarna musi poinformować swojego pracodawcę o ciąży co najmniej 15 tygodni przed rozpoczęciem tygodnia porodu. Jeśli nie jest to możliwe (np. dlatego, że nie wie, że jest w ciąży), pracodawca musi zostać powiadomiony najszybciej, jak to możliwe. Przyszła matka ma obowiązek powiedzieć przełozonemu, że chce rozpocząć świadczenia urlopowe. Tak długo, jak pracodawca nie będzie wiedział o ciąży, kobieta nie może wziąć urlopu w celu wizyt kontrolnych u specjalisty.
Zdrowie i bezpieczeństwo pracowników w ciąży
Gdy pracodawca zostanie poinformowany o ciąży pracownicy, jest zobowiązany zoptymalizowac jej waruki pracy, podejmując odpowiedznie kroki w celu eliminacji uciążliwych czynników. Może to być zmiana stanowiska, lub inne zajęcie. Jeśli nie jest to możliwe, zatrudniający zawiesza kobietę w czynnościach zawodowych przy zachowaniu – pełnego wynagrodzenia. Pracodawc musi reagować gdy ciężarna:
– podnosi i przenosi przedmioty ciężkie,
– pracuje w pozycji stojącej lub siedzącej przez długi czas, bez odpowiednich przerw,
– naraża się na działanie substancji szkodliwych lub toksycznnych,
– pracuje długie godziny.
Jeśli uwazasz, że twoje prawa w pracy są naruszane, porozmawaj ze swoim lekarzem lub zgłoś się do Kierownika BHP. Pełne informacje o przepisach na stronie internetowej Health and Safety Executive oraz na www.gov.uk/working-when-pregnant-your-rights
Polska
W Polsce kwestie pracy kobiet ciężarnych regulują przepisy prawa pracy. Kodeks Pracy ujmuje m.in. czas i warunki pracy, zatrudnienie, zwolnienia, dni wolne, delegacje.
Czas pracy
Kobieta ciężarna zatrudniona na umowę o pracę, umowę na czas określony, zlecene czy okres próbny dłuższy niż jeden miesiąc (jeśli umowa ulegałaby rozwiązaniu po trzecim miesiącu ciąży) jest chroniona przepisami Kodeksu Pracy. Czas pracy kobiet ciężarnych nie może przekraczać 8 godzin na dobę. Ograniczenie godzin pracy nie może wiązać sie z obniżeniem pensji. Kobiety w ciąży nie mogą pracować w godzinach nadliczbowych, nawet jeśli sama cięzarna wyrazi na to zgodę. Przyszła mama nie może pracować w nocy. Jeśli tak było do tej pory, pracodawca jest zobowiązany przenieść ją do pracy w ciągu dnia. Jeśli nie ma takiej możliwości, należy zwolnić kobietę z obowiązku pracy, przy jednoczesnym wypłacaniu jej dotychczasowych świadczeń finansowych.
Warunki pracy
Kodeks pracy zakazuje zatrudniania kobiet przy pracach wzbronionych w ciąży. Wykaz takich zawodów zawiera rozporządzenie Rady Ministrów z 10 września 1996 roku, dotyczące prac szkodliwych i uciążliwych dla kobiet. Jeśli pracodawca nie może przenieść ciężarnej na inne stanowisko, przy którym praca nie stanowiłaby zagrożenia dla niej i dla dziecka, musi ją wysłać na pełnopłatne zwolnienie. Dodatkowo obowiązkiem szefa jest dostosowanie warunków pracy tak, by nie stanowiły one dużego obciążenia dla kobiety. Jeśli np. ciężarna wykonywała pracę w pozycji stojącej, pracodawca powinien umożliwić jej wykonywanie tego zajęcia w pozycji siedzącej. Ciężarna nie powinna spędzać przed ekranem komputera więcej niż 4 godziny dziennie, a jeśli tak jest, pracodawca jest zobowiązany przenieść ją na inne stanowisko. Jeśli taka zamiana nie jest możliwa, to postępuje się podobnie jak w przypadku godzin nocnych czy pracy szkodliwej – pracownica jest wysyłana na zwolnienie bez żadnych konsekwencji finansowych. Przełożony jest zobowiązany również do udzielania zwolnienia na badania lekarskie, po przedstawieniu przez ciężarną odpowiedniego zaświadczenia. Na delegację pracodawca wysła ciężarną tylko za jej zgodą.
Informowanie pracodawcy o ciąży
Kodeks Pracy zobowiązuje do poinformowania pracodawcy o ciąży. Przepisy nie określają terminu, w którym trzeba to zrobić. Warto jednak zrobić to jak najszybciej, by móc korzystać z pewnych przywilejów. Informacja o ciąży odbywa się na podstawie zaświadczenia, które wystawia lekarz. Zatrudniający ma obowiązek zwalniać ciężarną z pracy, gdy będzie miała ustalone terminy wizyt lekarskiech – o ile ich ustalenie w innych terminach nie jest możliwe. Takie godziny czy dni opłacane są według pełnego wynagrodzenia.
Zwolnienie z pracy ciężarnej kobiety
Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z kobietą, która jest w ciąży. Zasada nie obowiązuje w przypadku kobiet, które są na okresie próbnym poniżej miesiąca oraz takich, które są zatrudnione w ramach zastępstwa. Ochroną od 3 miesiąca ciąży objęte są kobiety, które są zatrudnione na czas określony, umowę zlecenie, okres próbny powyżej miesiąca. Jeśli koniec umowy wypada po trzecim miesiącu ciąży jest ona przedłużona do dnia porodu. Są jednak sytuacje, w których kobieta w ciąży lub na urlopie macierzyńskim może mieć wypowiedzianą umowę. Dotyczy to upadłości zatrudniającej firmy, jej likwidacji lub zwolnienia dyscyplinarnego. (Naruszenie w sposób ciężki obowiązków pracowniczych, popełnienie przestępstwa, utrata uprawnień, które są konieczne do wykonywania określonego zawodu.)
Przywileje w pracy wynikające z zajścia w ciążę
Istnieje szereg zakazów i nakazów, którym podlega pracodawca. Wśród przywilejów ciężarnych można wymienić:
– zakaz pracy w godzinach nadliczbowych oraz w nocy,
– zakaz zmiany miejsca pracy (chyba, żewymagaja tego waruni), delegacja tylko za zgodą ciężarnej,
– zakaz pracy w niedziele i święta,
– jeśli ciężarna pracowała w nocy lub w trybie zmianowym, jej grafik musi ulec zmianie. Jeśli nie jest to możliwe pracodawca powinien przenieść kobietę na inne stanowisko pracy lub zwolnić z wykonywania obowiązków, z zachowaniem dotychcasowego wynagrodzenia.
– Zakaz wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.
– Zakaz pracy w szkodliwych warunkach.
– Zakaz dźwigania ciężkich rzeczy (pow. 5 kg)
– Zakaz pracy w pozycji stojącej powyżej 3 godzin dziennie.
– Niedopuszczalna jest praca przy zmiennych temperaturach i w głośnych pomieszczeniach.
– Ciężarne mają prawo do płatnego, długoterminowego (180 dni) zwolnienia po przedstawieniu szefowi odpowiedniego zaswiadczenia lekarskiego.
Jeśli prowadzisz własną firmę, możesz także przebywać na płatnym zwolnieniu, pod warunkiem, że składki dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego były opłacane w terminie. Zasiłek chorobowy wypłaca ZUS. Jego wysokość zależy od kwoty składki.
Foto: Flickr (lic. CC)
