Przemysław Mackojc
Każdy, kto po 1 czerwca 2020 chciałby w Polsce wziąć ślub kościelny, powinien przygotować się na spore zmiany. Od tego dnia zacznie bowiem obowiązywać znowelizowane przepisy kościelnego prawa małżeńskiego. Zmiany będą dotyczyły Kościoła katolickiego na terenie Polski.
Niektóre, obowiązujące dziś przepisy, choćby zawarte w Instrukcji Konferencji Episkopatu Polski, obowiązują od nawet trzydziestu lat. Zmiany, które zaczną obowiązywać od czerwca 2020 roku, mają dotyczyć kanonicznoprawnego aspektu przygotowania narzeczonych oraz kwestii doktrynalnych i dotyczących przygotowania duszpasterskiego.
Celem nowej regulacji ma być „dostosowanie przepisów prawa partykularnego do nowych wyzwań, z którymi narzeczeni i duszpasterze stykają się w zmieniającej się sytuacji religijnej, społecznej i cywilnoprawnej, z uwzględnieniem m.in. możliwości zawarcia małżeństwa wyznaniowego ze skutkami cywilnymi i nowych przepisów o ochronie osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych, jak również owoców obrad Synodu Biskupów na temat małżeństwa i rodziny oraz adhortacji papieża Franciszka Amoris laetitia”.
Nowe przepisy mają być stosowane w parafiach, w których odbywa się przygotowanie narzeczonych do zawarcia małżeństwa i mają charakter pastoralny. Jak podkreślono w oficjalnym komunikacje KEP, „spotkania proboszcza z narzeczonymi zawsze mają charakter zarówno prawny, jak i duszpasterski – obu tych aspektów nie można od siebie oddzielać ani przeciwstawiać”. Dodatkowo, „Kapłan przygotowujący i dopuszczający narzeczonych do małżeństwa winien mieć moralną pewność, że będzie ono zawarte ważnie i godziwie. Wymaga tego szacunek dla świętości małżeństwa, które w przypadku zawierania go przez dwoje ochrzczonych posiada rangę sakramentalną” – czytamy w komunikacie.
Tyle teorii. Jak zmiany będą rysowały się w praktyce? Dla przyszłych małżonków najdotkliwsza może okazać się konieczność stawienia czoła licznym, zadawanym przez kapłana pytaniom.
Ksiądz będzie miał obowiązek zweryfikować, czy narzeczeni „mają właściwą intencję zawarcia małżeństwa zgodnie z Bożym zamysłem i ustanowieniem, a konsens małżeński będzie wolny od wad”. Na podstawie takiej weryfikacji zapadnie decyzja, czy para może zawrzeć związek małżeński. Przeszkodą może być na przykład impotencja. W szczegółowej instrukcji (dostępnej tutaj: KLIK!) duszpasterzom doradza się, że „Pytania dotyczące tej przeszkody należy stawiać każdej ze stron bardzo dyskretnie, z właściwą delikatnością i szacunkiem. Wypada zaczynać od pytania o zdrowie i chęć posiadania dzieci, ponieważ przy tej okazji można ustalić, czy narzeczeni nie wykluczają potomstwa. Przypomnieć należy zasadę, że niepłodność, o ile istnieje zdolność dokonania stosunku małżeńskiego, nie przeszkadza w zawarciu małżeństwa, pod warunkiem, że nie została zatajona przed drugą stroną”.
W instrukcji poruszono też kwestię zmiany płci. Jak wynika z dokumentu, „Szczególną ostrożność należy wykazać, gdyby któreś z narzeczonych poddało się zabiegowi tzw. „zmiany płci”. Decyzję o urzędowej zmianie płci w dokumentach kościelnych
podejmuje w poszczególnych przypadkach Kongregacja Nauki Wiary po zbadaniu dokumentacji medycznej. W związku z tym w takiej sytuacji nie wolno spisywać protokołu przedślubnego, ustalać daty ślubu i czynić żadnych obietnic do czasu definitywnej decyzji Kurii Rzymskiej. Należy wówczas uprzedzić narzeczonych, że ich sprawa jest wysoce skomplikowana. Nie można bowiem dopuścić do zawarcia związku między osobami tej samej płci (z punktu widzenia biologiczno-genetycznego). W tego rodzaju przypadkach należy brać też pod uwagę możliwość zaistnienia przeszkody impotencji, a także poważnych zaburzeń psychoseksualnych”.
Dodatkowo, w przypadku małżeństw mieszanych, „Stan wolny niekatolika (także nieochrzczonego) zawsze musi być potwierdzony przysięgą zainteresowanego oraz dwóch świadków, zgodnie z art. 22 niniejszego Dekretu. W niektórych przypadkach będzie wymagana w tej sprawie decyzja sądu kościelnego”. Jeśli chodzi o wdowy i wdowców stających na ślubnym kobiercu, instrukcja przypomina, że „należy delikatnie zainteresować się, czy nie czują się współwinni śmierci współmałżonka, ponieważ zgodnie z kan. 1090 może mieć wówczas miejsce przeszkoda występku. Zachodzi ona w przypadku małżonkobójstwa dokonanego z zamiarem zawarcia małżeństwa albo w przypadku współdziałania obojga nupturientów w zabójstwie małżonka jednego z nich”.
A jeśli któraś ze stron otrzymała wcześniej prawomocny wyrok sądu kościelnego stwierdzający nieważność małżeństwa, instrukcja przypomina, że „W niektórych przypadkach sąd kościelny zabrania zawierania nowego małżeństwa bez zgody odpowiedniej władzy kościelnej. W takiej sytuacji należy zwrócić się do kurii diecezjalnej lub do sądu kościelnego o stosowne zezwolenie, które niekiedy może być uzależnione od pozytywnej opinii lekarza lub psychologa”.
Ponadto, jeśli ksiądz będzie miał do czynienia z osobą, która wcześniej pozostawała w „publicznym konkubinacie” z kimś innym (niż narzeczony/narzeczona), konieczne będzie wypełnienie odpowiedniego załącznika do protokołu przedślubnych rozmów kanoniczno–duszpasterskich.
Dodatkowo: „Pytań o istotne przymioty i cele małżeństwa nie wolno pominąć także wówczas, gdy któreś z nupturientów nie jest katolikiem lub deklaruje się jako niewierzący, a jego pojmowanie małżeństwa odbiegałoby znacznie od doktryny katolickiej, np. w kwestii nierozerwalności. Jest wymogiem prawa Bożego, obowiązującego również ochrzczonych niekatolików i osoby nieochrzczone, aby zawierając ważne małżeństwo mieli wolę wiernego i otwartego na potomstwo trwania w nim aż do śmierci”.
Oczywiście, z racji przynależności do Kościoła Katolickiego większość praktykujących wiernych zmiany i zapisy nie powinny ani zbytnio martwić, ani zbytnio dziwić. Problem z ich zaakceptowaniem mogą mieć „umiarkowanie praktykujący” (w tym punkcie można zadać pytanie, po co „umiarkowanie praktykujący” decydują się na ślub kościelny, ale – wiadomo – życie plecie różne scenariusze). Jednak największy dyskomfort będą czuły osoby niewierzące czy nieochrzczone, wiążące się z osobą wierzącą-praktykującą.
Przypomnijmy, treść „Oświadczenia w sprawie promulgacji i wejścia w życie Dekretu ogólnego Konferencji Episkopatu Polski
o przeprowadzaniu rozmów kanoniczno-duszpasterskich z narzeczonymi przed zawarciem małżeństwa kanonicznego” (dokument liczy 75 stron) jest dostępna tutaj: https://drive.google.com/file/d/18gauyZk1f4FSY_KoGgoGjAO5-GZcZrzK/view
Foto: https://www.maxpixel.net/To-Force-Groom-Bride-Panic-Fig-Wedding-Night-1116721
