Przemysław Mackojc
Konrad Szymański, sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, odpowiedział na interpelację posła Adama Andruszkiewicza. Andruszkiewicz zapytał między innymi o kwestię zagwarantowania praw Polakom mieszkającym w Wielkiej Brytanii.
Jak zapewnił Konrad Szymański, Polacy, którzy będą mieszkać w Zjednoczonym Królestwie przed zakończeniem okresu przejściowego (a więc do stycznia 2021 roku), zachowają prawa związane z dostępem do rynku pracy, usług publicznych, świadczeń społecznych oraz prawo podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej.
Ponadto, jak zapewnił wiceminister Szymański, podstawą ochrony praw Polaków mieszkających w Wielkiej Brytanii będzie Umowa wyjścia, zawierająca odwołania do unijnych przepisów na temat swobodnego przepływu osób.
„Umowa wyjścia w zakresie praw obywateli będzie bezpośrednio stosowana w Wielkiej Brytanii, a zatem polscy obywatele będą mogli odwoływać się bezpośrednio do Umowy wyjścia z pominięciem ewentualnych przepisów krajowych, które byłyby z nią sprzeczne. Dodatkowo sądy brytyjskie będą miały możliwość zadawania pytań prejudycjalnych do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w ciągu 8 lat od zakończenia okresu przejściowego celem spójnej wykładni przepisów Umowy wyjścia. Ponadto niezależny organ brytyjski ma prowadzić monitoring przestrzegania praw obywateli Unii Europejskiej przez administrację brytyjską” – wyjaśnił w odpowiedzi Konrad Szymański.
To właśnie zgodnie z Umową wyjścia Polacy mieszkający w Wielkiej Brytanii przed końcem okresu przejściowego zachowają wymienione wyżej prawa. Dodatkowo, jak zapewnił Szymański, „utrzymane zostaną również zasady koordynacji zabezpieczenia społecznego w tym zasada eksportu świadczeń oraz sumowania okresów ubezpieczenia w celu nabycia prawa do świadczeń” Umowa wyjścia zakazuje też dyskryminacji ze względu na obywatelstwo.
Najważniejsza zmiana
Wiceminister Szymański podkreślił jednocześnie, że Polacy mieszkający w Wielkiej Brytanii będą musieli przygotować się na szereg zmian związanych z Brexitem. Największą będzie konieczność złożenia wniosku o status osoby osiedlonej. Jak przypomniał wiceminister, „Warunkiem otrzymania statusu osoby osiedlonej jest pięcioletni legalny pobyt w Wielkiej Brytanii. Osoby zamieszkujące w Wielkiej Brytanii krócej niż 5 lat mogą pozostać tam do czasu zgromadzenia 5 lat – okresy pobytu przed i po 31.12.2020 r. sumują się. Utrata prawa stałego pobytu nastąpi po 5 latach nieobecności w Wielkiej Brytanii”.
Wiceminister Szymański przypomniał też, że:
* termin na złożenie wniosku o przyznanie nowego statusu będzie wynosił minimum 6 miesięcy od końca okresu przejściowego,
* dokumenty potwierdzające uzyskanie nowego statusu będą wydawane bez opłat lub „za opłatę nie większą niż w przypadku podobnych, już wydawanych dokumentów”,
* Polacy, którzy posiadają już dokument poświadczający stały pobyt, będą mogli wymienić go na nowy dokument (poświadczający prawa na podstawie Umowy wyjścia) bez opłat. Będzie ich obowiązywała uproszczona procedura,
Dzieci, łączenie rodzin i podróże
Wiceminister przypomniał też, że Umowa wyjścia ogranicza zakres członków rodzin podlegających ochronie (są to między innymi: „współmałżonek, bezpośredni zstępni poniżej 21. roku życia lub pozostający na utrzymaniu, bezpośredni wstępni pozostający na utrzymaniu mieszkających w Zjednoczonym Królestwie przed zakończeniem okresu przejściowego lub dołączających do członków rodzin w Wielkiej Brytanii po tym okresie, pod warunkiem spełniania przez nich kryteriów określonych w art. 2 ust. 2 dyrektywy 2004/38, zarówno w momencie zakończenia okresu przejściowego, jak i dołączenia do członków rodzin”).
„W przypadku dzieci Polaków mieszkających w Zjednoczonym Królestwie, które urodzą się po zakończeniu okresu przejściowego, projekt Umowy wyjścia obejmuje je ochroną pod warunkiem, że oboje rodzice będą objęci zakresem Umowy lub też jeden rodzic będzie objęty zakresem Umowy, a drugi będzie obywatelem brytyjskim” – wyjaśnił w odpowiedzi na interpelację Szymański.
Ponadto, jak uściślił wiceminister, Polacy, których będzie obejmować ochrona na podstawie Umowy wyjścia, będą mogli korzystać z prawa wjazdu do Wielkiej Brytanii. Polacy posiadający status osoby osiedlonej nie będą mogli zostać objęci ewentualnym obowiązkiem wizowym. Jeśli chodzi o członków rodzin dołączających do Polaków w Wielkiej Brytanii po Brexicie, Zjednoczone Królestwo będzie zobowiązane do wydawania wiz nieodpłatnie i w przyspieszonej procedurze.
Przedstawiciel MSZ podkreślił jednak, że zakres ochrony praw obywateli UE jest niepewny. Aby Umowa wyjścia weszła w życie, niezbędna jest jej ratyfikacja (przez Radę i Parlament Europejski oraz przez parlament brytyjski). Kluczowe głosowanie nad ratyfikacją odbędzie się w Izbie Gmin w styczniu.
„Bez ratyfikacji Umowa wyjścia nie obowiązuje, a zatem prawa obywateli nie mają gwarancji prawnomiędzynarodowych” – podkreślił Szymański. „W Polsce przygotowujemy się również na ten negatywny scenariusz. Jesteśmy aktywnie zaangażowani w rozmowy z Komisją Europejską na temat możliwych działań awaryjnych. Ustalenia dotyczące ochrony praw obywateli zostały również podjęte na najwyższym politycznym szczeblu przez Premiera M. Morawieckiego i Premier T. May. Jeżeli zajdzie taka konieczność, zostaną uruchomione niezbędne działania na szczeblu krajowym, unijnym i bilateralnym” – zapewnił.
