Przemysław Mackojc
Mimo że forma, warunki a nawet data Brexitu nie są jeszcze znane, tak zwany system osiedleńczy dla obywateli Unii Europejskiej mieszkających w Wielkiej Brytanii został już uruchomiony. Jak wygląda proces aplikacyjny i kto powinien starać się o status osoby osiedlonej/settled status?
Wnioski o status osoby osiedlonej powinni złożyć Polacy, którzy nie posiadają brytyjskiego lub irlandzkiego obywatelstwa, a którzy po okresie przejściowym Brexitu, to jest po 30 czerwca 2021 (lub po 31 grudnia 2020 roku – w przypadku Brexitu bez umowy) chcieliby legalnie żyć i pracować w Wielkiej Brytanii.
Rodzaje statusu – o co można się ubiegać?
W zależności od długości pobytu w Wielkiej Brytanii, obywatelom UE może zostać przyznany status osoby osiedlonej lub tymczasowy status osoby osiedlonej.
Status osoby osiedlonej otrzymają osoby, które przed 31 grudnia 2020 roku (lub w przypadku twardego Brexitu przed 12 kwietnia 2019 roku) zamieszkiwały w Wielkiej Brytanii nieprzerwanie, w sposób ciągły przez minimum 5 lat, przez co najmniej 6 miesięcy każdego roku (z wyjątkami takimi jak obowiązkowa służba wojskowa odbywana poza Wielką Brytanią, urodzenie dziecka poza Wielką Brytanią etc.). Osoby, które otrzymają status osoby osiedlonej, będą mogły po Brexicie przebywać w Wielkiej Brytanii bez ograniczeń. Będą mogły też ubiegać się o brytyjskie obywatelstwo.
Tymczasowy status osoby osiedlonej otrzymają osoby, które przed 31 grudnia 2020 roku (lub w przypadku twardego Brexitu przed 12 kwietnia 2019 roku) zamieszkiwały w Wielkiej Brytanii nieprzerwanie, w sposób ciągły przez mniej niż 5 lat. Gdy minie 5 lat pobytu w Wielkiej Brytanii, osoby te otrzymają status osoby osiedlonej.
Osoby posiadające status osoby osiedlonej lub tymczasowy status osoby osiedlonej będą mogły (po Brexicie) pracować w Wielkiej Brytanii, korzystać z opieki NHS, podejmować naukę, kontynuować studia, korzystać z zasiłków i innych funduszy emerytalnych etc.
Settled status – do kiedy można składać wnioski?
Jeśli Wielka Brytania opuści UE z umową – wnioski będzie można składać do 30 czerwca 2021 roku. W przypadku twardego Brexitu, ostateczny termin składania wniosków to 31 grudnia 2020 roku. Uwaga, w związku z tym, że sytuacja dotycząca Brexitu stale się zmienia, terminy te mogą ulec zmianie.
Ile kosztuje uzyskanie statusu osoby osiedlonej?
Od obywateli UE (w tym Polaków) nie pobierane są opłaty za składanie wniosków! Osoby, które aplikowały o settled status przed zniesieniem opłat (a więc zapłaciły za wniosek), mogą domagać się zwrotu poniesionych kosztów.
Kto może ubiegać się o status osoby osiedlonej? (Poradnik dla obywateli RP)
Wnioski powinni składać Polacy (a więc obywatele kraju członkowskiego UE), którzy nie mają podwójnego (brytyjskiego lub irlandzkiego) obywatelstwa. Posiadanie karty stałego pobytu (permanent residence) nie zwalnia z obowiązku złożenia wniosku!
Rodzice mogą też składać wnioski o status osoby osiedlonej lub tymczasowy status osoby osiedlonej w imieniu swoich dzieci (jeśli nie ukończyły 21. roku życia). Jest to możliwe, gdy dziecko jest obywatelem UE, Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii oraz gdy dziecko nie jest obywatelem UE, EOG czy Szwajcarii, ale obywatelem/obywatelami UE, EOG lub Szwajcarii są osoba składająca wniosek, partner czy małżonek.
Przydatna informacja: można wykorzystać numer swojego wniosku do „połączenia” aplikacji z wnioskiem członka rodziny. Wtedy wnioski zostaną rozpatrzone wspólnie. Nie trzeba czekać na decyzję, wnioski można połączyć w dowolnej chwili.
Jak aplikować o status osoby osiedlonej/settled status?
Podstawą do złożenia wniosku jest posiadanie:
* dokumentu tożsamości (paszport lub dowód tożsamości) lub Biometric residence card (w przypadku osób posiadających rezydenturę).
* cyfrowej fotografii twarzy
* dowodu potwierdzającego stały pobyt w Wielkiej Brytanii
O ile dwa pierwsze punkty – dokument tożsamości i cyfrowa fotografia twarzy – nie budzą wątpliwości, to ten kolejny – dowód potwierdzający stały pobyt w Wielkiej Brytanii – już tak.
Proces aplikowania o settled status jest zautomatyzowany. W większości przypadków dowodem potwierdzającym stały pobyt jest numer ubezpieczenia społecznego (system „kontroluje”, czy wszystko się zgadza). Jeśli NIN przejdzie weryfikację, nie ma potrzeby składania dodatkowych dowodów. W przypadku, gdy przedstawione dane okażą się dla systemu niewystarczające, Home Office w informacji zwrotnej poinformuje, jakie jeszcze dokumenty należy złożyć (może być to council tax bill czy wyciąg z konta bankowego za okres co najmniej sześciu miesięcy). O dowodach piszemy więcej w tym artykule: http://przemyslawm6.sg-host.com/status-osoby-osiedlonej-dowody-potwierdzajace-ze-na-stale-przebywamy-w-wielkiej-brytanii/
Osoby posiadające kartę stałego pobytu nie muszą przedstawiać żadnych dowodów.
Składając wniosek należy wypełnić krótki formularz, w którym trzeba podać podstawowe dane. Należy też przesłać skany dokumentu/dokumentów oraz zdjęcie twarzy (cyfrowe, inne niż w dokumencie)
Jak składać wniosek o status osoby osiedlonej?
Wnioski można składać online, za pomocą laptopa, telefonu, tabletu z systemem operacyjnym Android lub IOS za pośrednictwem aplikacji „EU Exit: ID Document Check”. Wnioski można też wysłać za pomocą poczty tradycyjnej (jednak zdjęcie i tak należy przesłać online).
Wniosek o settled status został odrzucony. Co robić?
Jeżeli wniosek zostanie rozpatrzony pozytywnie, osobie aplikującej zostanie przyznany status osoby osiedlonej lub tymczasowy status osoby osiedlonej, a Home Office wyśle wiadomość e-mail z linkiem (po kliknięciu w link będzie można zobaczyć potwierdzenie statusu).
W przypadku decyzji negatywnej, osoba, której wniosek został odrzucony może ubiegać się o administracyjną rewizję decyzji.
Co może być powodem odrzucenia wniosku o status osoby osiedlonej?
Home Office zapewnia, że w przypadku stwierdzenia błędu we wniosku, urzędnicy będą kontaktować się z osobą aplikującą i umożliwiać jej naniesienie korekty.
Biorąc to pod uwagę, z ryzykiem odrzucenia wniosku powinny się liczyć osoby, które – po prostu – nie spełniają wymogów formalnych.
Na forach i grupach internetowych bardzo często pojawiają się pytania o to, czy osoby w przeszłości karane mogą z powodzeniem aplikować o settled status. Z informacji przekazanych przez Home Office wynika, że każda pełnoletnia osoba składająca wniosek będzie sprawdzana pod kątem popełnienia poważnych lub wielokrotnych przestępstw. Urzędnicy sprawdzą, czy nie stanowi ona zagrożenia dla społeczeństwa. Home Office zbada też, czy osoba popełniła przestępstwo (przestępstwa) w Wielkiej Brytanii i poza nią oraz sprawdzi bazy danych rejestrów karnych.
Osoby, które zostały skazane za popełnienie drobnych wykroczeń (na przykład otrzymały mandat za przekroczenie prędkości), będą uprawnione do ubiegania się o status osoby osiedlonej lub tymczasowy status osoby osiedlonej.
Także osoby, które będą miały na koncie inne wyroki skazujące będą mogły starać się o settled status. Każdy przypadek będzie jednak rozpatrywany indywidualnie.
W przypadku osób, które odbyły karę pozbawienia wolności, będzie wymagany 5-letni okres ciągłego zamieszkania w Wielkiej Brytanii (licząc od dnia zwolnienia z zakładu karnego). Dopiero po tym okresie osoby takie będą mogły ubiegać się o status osoby osiedlonej.
Więcej informacji
Niniejszy poradnik skierowany jest do Polaków, którzy przyjechali do Wielkiej Brytanii po przystąpieniu Polski do UE. W przypadku osób, które przyjechały na Wyspy przed przystąpieniem Polski do Wspólnoty, osób, które chcą, aby po Brexicie mogli dołączyć do nich krewni czy osób, które chcą uzyskać porady dla bliskich, którzy nie są obywatelami UE, EOG czy Szwajcarii etc., należy sprawdzić informacje dostępne na stronie rządowej. Poradnik przetłumaczony na język polski jest dostępny pod tym linkiem: https://www.gov.uk/guidance/settled-status-for-eu-citizens-and-their-families-translations.pl?fbclid=IwAR0GlDVsm3w0vPlnD09ZB_N_fmwLI2IB9cvz1gnFKvr9ErHZGp6Xl5uULrM#przegld
