Przemysław Mackojc
„Rodzina 500+” ma być realną pomocą dla 3,8 mln polskich rodzin – także tych mieszkających poza granicami RP. Jak to działa w przypadku Polaków mieszkających nad Wisłą? Prosto: wystarczy spełnić kilka formalności, aby na każde drugie i kolejne dziecko (a w przypadku rodzin o niskich dochodach także na pierwsze) „państwo” co miesiąc wypłaciło 500 zł. A co w przypadku rodzin przebywających poza granicami Polski lub takich, w których tylko jeden rodzic mieszka na obczyźnie? W takich przypadkach także możliwe jest otrzymanie pomocy, ale pod pewnymi warunkami. Jakimi?
Zacznijmy od początku. Aby program mógł ruszyć, do jego realizacji zatrudniono ok. 7 tys. pracowników na terenie całej Polski. Organami odpowiedzialnymi za realizację zadań dotyczących wypłaty świadczeń w przypadku „Rodzina 500 plus” są wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast, marszałkowie województw.
Co istotne, świadczenie nie przyznawane jest „ raz na zawsze”. Prawo do otrzymania 500 zł na drugie i kolejne (a w przypadku rodzin o niskich dochodach – także na pierwsze) otrzymuje się na rok. Po upływie tego okresu sytuacja rodziny ma być ponownie dokładnie sprawdzana, dlatego wszelkie zmiany w statusie materialnym trzeba na bieżąco przekładać odpowiednim instytucjom.
Jak czytamy w ustawie:
- Prawo do świadczenia przysługuje na dziecko rozumiane jako: twoje własne dziecko, dziecko małżonka, dziecko adoptowane oraz dziecko znajdujące się pod opieką prawną.
- Natomiast prawo do 500+ nie przysługuje w następujących przypadkach: dziecko jest w związku małżeńskim, dziecko znajduje się w placówce zapewniającej całodobowe utrzymanie lub jest pod opieką zastępczą, dziecko posiada prawo do świadczenia na własne dziecko, na dziecko przysługuje świadczenie rodzinne za granicą (wyjątek, gdy umowy dwustronne lub przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego mówią inaczej).
- Kto może starać się o pieniądze? Warto odnotować, że nie tylko rodzice lub jeden rodzic, ale także opiekunowie prawni lub opiekunowie faktyczni dziecka.
Uwaga: świadczenie przysługuje każdej rodzinie bez względu na stan cywilny rodziców. Projekt mówi, że mama i tata dziecka nie muszą mieszkać razem lub mogą być rozwiedzeni.
500 plus a rodziny mieszkające za granicą
Przejdźmy do sedna. Świadczenie „Rodzina 500+” mogą otrzymać także te rodziny, które mieszkają poza granicami Polski. Z tym, że nie przysługiwać będzie jedynie takim rodzinom, które poza granicami RP nie otrzymują świadczenia o podobnym charakterze. Jedynym wyjątkiem od tej reguły jest sytuacja, gdy przepisy dotyczące koordynacji systemu zabezpieczenia społecznego albo dwustronne umowy jasno mówią inaczej.
Pamiętaj: Państwa informują się nawzajem o tym, kto i gdzie pobiera konkretne świadczenia społeczne. Informują też o wysokości tych świadczeń. Innymi słowy: jeśli rodzina przebywająca w innym państwie Unii Europejskiej, EOG lub Szwajcarii złoży w tym państwie wniosek o świadczenie/świadczenia rodzinne to miejscowy organ przekazuje stosowne informacje do Polski!
Ważne! Każdy, kto będzie z takich świadczeń korzystał w sposób niewłaściwy – zostanie (prędzej lub późnień) zobowiązany do zwrotu wszystkich pobranych kwot (wraz z odsetkami ustawowymi!). Do nienależnie wypłaconych kwot zasiłku stosuje się też przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej informuje:
„W przypadku, gdy osoba ubiega się o świadczenia o charakterze rodzinnym w państwie członkowskim UE, EOG lub Szwajcarii, instytucja właściwa w tym państwie zwraca się z zapytaniem dotyczącym m.in. pobierania polskich świadczeń do instytucji w Polsce. Taka sama procedura jest podejmowana przez polskie instytucje właściwe w sytuacji, gdy w Polsce został złożony wniosek, a członek rodziny przebywa lub pracuje w innym państwie UE. Informacje dotyczące pobierania świadczeń o charakterze rodzinnym w innym państwie wymieniane są pomiędzy instytucjami za pomocą standardowych dokumentów unijnych.
Koordynacja świadczenia wychowawczego będzie odbywać się na tych samych zasadach jak innych świadczeń rodzinnych w ramach państw członkowskich Unii Europejskiej w oparciu o rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r.”
Ile czasu może zająć otrzymanie decyzji o tym, że zostanie przyznane ci świadczenie wychowawcze na dziecko?
„W okresie przejściowym Marszałek Województwa ma trzy miesiące na wydanie decyzji od momentu złożenia i wpływu wniosku wraz z niezbędnymi dokumentami z organu właściwego do ROPS. Jednak w sytuacji skomplikowanej, w której istnieje potrzeba zebrania dodatkowych dokumentów lub wyjaśnień, w tym z instytucji zagranicznej, termin załatwienia sprawy może zostać przedłużony, ze względu na potrzebę uzyskanie odpowiedzi z instytucji zagranicznej. Przepisy unijne nie zawierają precyzyjnych terminów, w czasie których powinna zostać udzielona odpowiedź na zapytanie instytucji innego państwa UE – przyjmuje się, że okres ten nie powinien przekroczyć trzech miesięcy od daty otrzymania zapytania” – informuje ministerstwo.
Jaka jest kolejność wypłacania świadczeń?
- w pierwszej kolejności świadczenia przyznawane są z tytułu zatrudnienia lub pracy na własny rachunek,
- w drugiej kolejności z tytułu otrzymywania emerytury lub renty,
- w ostatniej na podstawie miejsca zamieszkania.
Państwo mające pierwszeństwo wypłaca pełną kwotę świadczeń rodzinnych z chwilą spełnienia kryteriów przewidzianych w jego ustawodawstwie, natomiast drugie państwo wypłaca tzw. dodatek dyferencyjny.
Case Study: mieszkamy razem z dwójką dzieci w Anglii, tutaj obydwoje pracujemy. Jedno z dzieci pozostaje pod opieką babci w Polsce. Czy i na ile dzieci otrzymamy świadczenie 500+?
Zgodnie przepisami unijnymi świadczenia rodzinne w pierwszej kolejności wypłacane są w państwie, w którym prowadzona jest działalność zawodowa, w następnej kolejności brane jest pod uwagę miejsce zamieszkania dzieci. W opisanym przypadku państwem pierwszeństwa do wypłaty wszystkich świadczeń rodzinnych na wszystkie dzieci – w tym również świadczenia wychowawczego – jest Wielka Brytania. Polska, jako państwo drugie w kolejności, może wypłacić jedynie dodatek dyferencyjny.
Case Study: Były mąż i ojciec mojego pierwszego dziecka mieszka i pracuje w Wielkiej Brytanii. Ja mieszkam w Polsce z obecnym mężem, naszym wspólnym dzieckiem i dzieckiem z pierwszego małżeństwa. Nie pracuję. Czy dostaniemy świadczenia 500+ na obydwoje dzieci?
Z uwagi na fakt, że ojciec pierwszego dziecka przebywa i pracuje na terytorium Wielkiej Brytanii w odniesieniu do świadczeń rodzinnych (takim jest również świadczenie wychowawcze) na to dziecko będą miały zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, a wniosek powinien być rozpatrzony przez Marszałka Województwa (Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej). Tym samym, złożony przez Panią wniosek o świadczenie wychowawcze na to dziecko będzie przesłany do rozpatrzenia przez Państwo właściwe w pierwszej kolejności (z tytułu zatrudnienia ojca dziecka) – Wielką Brytanię. Tamtejsza instytucja powinna wydać decyzję w odniesieniu do wszystkich świadczeń rodzinnych, należnych w Anglii. W przypadku, kiedy świadczenia brytyjskie będą niższe, niż świadczenia należne w Polsce, strona polska powinna wydać decyzję w sprawie dodatku dyferencyjnego. Świadczenie wychowawcze w postaci dodatku dyferencyjnego na pierwsze dziecko będzie mogło zostać wypłacone wyłącznie po spełnieniu warunku kryterium dochodowego określonego przepisami polskimi. W odniesieniu do drugiego dziecka decyzja w sprawie świadczenia wychowawczego zostanie wydana wyłącznie w oparciu o przepisy krajowe przez gminę.
- Wypłaty przysługują na:
– każde drugie i kolejne dziecko bez względu na dochody rodziny,
– pierwsze dziecko, jeśli dochód na osobę nie przekracza 800 zł,
– pierwsze dziecko, jeśli dochód na osobę nie przekracza 1200 zł, a którekolwiek z dzieci w rodzinie jest niepełnosprawne
- Kto nie dostanie + 500?: rodziny z 1 dzieckiem jeśli dochód na jednego członka rodziny wynosi ponad 800 zł /uwaga: jeśli twoje dziecko jest niepełnosprawne to kryterium dochodowe na jednego członka rodziny wynosi 1200 zł.
Uwaga: jeśli w trakcie pobierania świadczenia nastąpi zmiana wysokości dochodu, która może wpłynąć na prawo do niego, należy najpóźniej w ciągu 14 dni powiadomić o tym fakcie organ wypłacający.
- A co dokładnie uznawane jest za dochód?
– przychody podlegające opodatkowaniu w myśl ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zmniejszone o koszty uzyskania przychodu, podatki, składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne (gdy podlegają pomniejszeniu),
– zadeklarowane przez podatnika w ubiegłym roku podatkowym faktyczne przychody z tytułu umów dzierżawy, najmu, podnajmu, itp., zmniejszone o zryczałtowany podatek dochodowy oraz składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne,
– dochody opodatkowane podatkiem tonażowym z tytułu części dochodów osiąganych przez przedsiębiorców żeglugowych używających statków handlowych,
– dochody z gospodarstw rolnych opodatkowane podatkiem rolnym,
– dochody uzyskiwane w innych krajach pomniejszone o zapłacone za granicą Polski podatki dochodowe i składki na ubezpieczenie społeczne i obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne,
– dochody niepodlegające opodatkowaniu lub zwolnione z podatku w oparciu o przepisy o podatku dochodowym od osób fizycznych (np. renty, emerytury, świadczenia pieniężne, ryczałt energetyczny, dodatki kombatanckie, zasiłki chorobowe, alimenty na rzecz dzieci czy stypendia doktoranckie).
- Na co można wydać 500 zł na dziecko? Cel jest dowolny. Przynajmniej teoretycznie. Warto jednak nadmienić, że w ustawie istnieje zapis dotyczący mechanizmów zapobiegania marnotrawieniu świadczenia niezgodnie z jego przeznaczeniem. W sytuacji, gdy pojawiają się sygnały o tym, że pieniądze z 500+ wydawane są w sposób niewłaściwy – w rodzinie będzie mógł zostać przeprowadzony wywiad środowiskowy, aby ocenić sytuację.
W przypadku wyraźnych naruszeń marnotrawienia świadczenia może nastąpić:
– wstrzymanie wypłaty świadczenia w całości,
– wstrzymaniu wypłaty świadczenia w części,
– przekazywaniu świadczenia w całości w formie rzeczowej,
– przekazywaniu świadczenia w części w formie rzeczowej
Instytucje odpowiadające za koordynację świadczeń rodzinnych w UE: KLIK
Wniosek i formalności:
Wniosek o świadczenie wychowawcze 500+ zawiera dane osoby starającej się o świadczenie oraz dane dzieci będących pod opieką osoby składającej wniosek.
Ponadto do wniosku należy dołączyć:
– zaświadczenia o dochodzie podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Dotyczy to każdego członka rodziny. Zaświadczenie powinno zawierać dane o wysokości dochodu, należnego podatku i składek na ubezpieczenia społeczne odliczonych od dochodu,
– zaświadczenia o innych dochodach,
– oświadczenie o faktycznie uzyskiwanych dochodach przez osoby podlegające przepisom o zryczałtowanym podatku dochodowym,
– oświadczenie o dochodach z gospodarstwa rolnego,
– zaświadczenia, oświadczenia i dokumenty pozwalające ustalić prawo do uzyskania świadczenia (np. dokumenty potwierdzające wiek dziecka, orzeczenia i wyroki sądu rodzinnego).
Tutaj pobierzesz za darmo wniosek o 500 zł na dziecko: KLIK
Treść Ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci „Program Rodzina 500 plus”: KLIK
W następnym artykule napiszemy o zasiłku na dziecko w UK, czyli o Child Benefit.
Foto: Flickr (lic. CC)
