Przemysław Mackojc
Spotykają się wieczorami w klimatycznych miejscach, przy świecach w kawiarniach, podziemiach, klasztorach i szkołach. Pochyleni nad stertą papieru, z piórami w dłoniach i pobrudzeni rozlanym na stołach tuszem. Po cichu, w małych grupach, w skupieniu kształtują swój charakter ucząc się pisania i cierpliwości w wielu miastach na świecie. Kształtują charakter, bowiem panuje tu główna zasada, brak pośpiechu. Nie robią hałasu wokół siebie, tworzą. Średniowieczna wspomnienia? Nie, te osoby to ludzie, których pasją jest kaligrafia. Kaligrafia to słowo pochodzenia greckiego kalos –piękny, grafo-piszę. Kaligrafia to sztuka. To umiejętność pięknego, estetycznego pisma odręcznego.
W dobie komputerów, telefonów komórkowych, czytników e-booków, samoprzylepnych liter i ogólnie rozwijającej się na coraz większą skalę komputeryzacji i cyfryzacji tracimy szacunek do liter. Komputerowo stworzymy piękny tekst jednym kliknięciem. W kaligrafii wymaga to większego wysiłku i zamysłu. Zanika pismo odręczne, piszemy coraz rzadziej i słabiej. Długopis i pióro zastępuje nam klawiatura komputera. Pióro leży zazwyczaj zapomniane w szafie, czasami w postaci zapomnianego, drogiego prezentu. Pomimo tego, że pióro przechodzi powoli do lamusa nadal jest to prezent oznaczający uznanie, prestiż, szacunek i mądrość. Coraz mniej ludzi potrafi pięknie pisać, przez co czytelne, staranne i powłóczyste liternictwo artystyczne staje się coraz bardziej cenne. Jest to jedyna w swoim rodzaju, własna, ręczna praca.
Kaligrafia to rozległa wiedza przekazywana i rozwijająca się przez wieki. Średniowieczni skrybowie wykonywali swoją pracę na uniesionych pulpitach. Stali oni wówczas przy nich codziennie przez wiele godzin. Tworzyli oni zachwycające rzemiosło tradycyjnych średniowiecznych manuskryptów.
Cai Yong, znany chiński kaligraf z II wieku naszej ery tak wypowiadał się na temat sztuki kaligrafii: „Przed przystąpieniem do pisania należy przegnać z głowy smutne myśli. Trzeba być w dobrym nastroju i czuć się swobodnym. Przed zaczęciem pisania należy przez pewien czas oddać się rozmyślaniom. Gdy umysł jest czymś zajęty, nie można dobrze pisać, nawet posługując się najlepszymi pędzelkami. Gdy umysł jest wypoczęty, ruch pędzelka jest swobodny i w ten sposób uzyskuje się wspaniałe znaki. Gdy się pisze, trzeba, by każdy znak miał swój odrębny wygląd. Inaczej mówiąc, wygląd nakreślonego znaku winien pozwolić na poznanie uczuć, jakie on zawiera, myśli radosnych lub smutnych, które wzbudza. Czasem znak winien być jak ptak, który odlatuje. Czasem jak miecze krzyżujące się niczym strzała w locie. Czasem jak burze grzmiące, jak groźnie pomrukujące wulkany, innym zaś razem jak przepływające chmury lub jak błyszczące gwiazdy. Wreszcie każdy ze znaków winien odzwierciedlać właściwą osobowość jakiegoś istnienia lub przedmiotu. Oto co można nazwać kaligrafią”.
Sztuka ta wymaga poświęceń również dzisiaj. Nie obejdzie się bez odrobiny talentu, oraz predyspozycji do tej pasji. Oprócz zamiłowania i pasji potrzebne są do tego podstawowe umiejętności plastyczne, motywacja i chęci do wielogodzinnych ćwiczeń i nauki, oraz zapędy twórcze. Kaligrafia uczy spokoju i harmonii. Nie nauczymy się pięknie pisać z drżąca ręką, rozbieganymi po głowie myślami i niepokojem w sercu. Wielogodzinne treningi to nauka koncentracji, skupiania i cierpliwości. Rozwija koordynację wzrokowo ruchową. Nie jest to hobby tanie, jednak dla pasjonatów oraz osób uzdolnionych artystycznie to świetny oryginalny sposób spędzania wolnego czasu i oderwania się od rzeczywistości. W sklepach papierniczych możemy zaopatrzyć się w piękne zestawy do kaligrafii, będące fajnym pomysłem na nietypowy prezent, a w księgarniach w podręczniki do nauki tej sztuki. Częsty i systematyczny trening z piórem może dać satysfakcjonujące nas efekty.
Ta piękna sztuka może nam się przydać w pisaniu nietypowych ozdobnych listów, zaproszeń na uroczystości, czasem także w pracy. Piękne dyplomy, zaproszenia, zaświadczenia, podziękowania, certyfikaty, listy gratulacyjne, oraz dokumenty stylizowane na stare i historyczne, wszystko to możemy stworzyć dzięki umiejętności kaligrafii. Kiedy otrzymujemy wyjątkowy podarunek z wykaligrafowanym tekstem specjalnie dla nas, podkreślona jest wartość słów, przez co wartość prezentu symbolicznie wzrasta. Miło jest dostać prezent od serca, tylko dla nas od ukochanej osoby wiedząc, że dla jednego słowa KOCHAM poświęciła wiele godzin swojego cennego czasu. Można zaimponować prawda? Staroświeckie? Ale jakie oryginalne! To trudna sztuka ale realna. Istnieją także profesjonaliści. Osoby w tej materii wyjątkowo uzdolnione, a nawet firmy w których można taką nietypową usługę zamówić. Osoby utalentowane w tej kwestii często są poszukiwane przez firmy i agencje reklamowe, wnoszą nieocenioną pomoc do nietypowych graficznych i artystycznych projektów.
Współcześni hobbyści kaligrafii czasami wracają do tradycyjnych technik pisania, jednak większość używa nowoczesnych piór na atramentowe naboje. Narzędzia do kaligrafii są zazwyczaj delikatne, wymagają uwagi i czystości. Wśród narzędzi do pisania na papierze przy użyciu farb, tuszów i atramentu wyróżniamy pisaki typu mazak z końcówkami do kaligrafii, pisaki trzcinowe, pisaki z drewna lipowego, pędzle płaskie z włosiem sztucznym, naturalnym zwierzęcym, płaskie z gąbki, pióra wieczne, piórka stalowe w obsadce oraz różnego rodzaju stalówki do kaligrafii z ostrą końcówką, po stalówkę do kursywy angielskiej. Do pisania literaci używają tuszów czarnych i kolorowych kreślarskich, a także do rysunku oraz atramentów do piór i farb artystycznych. Potrzebny jest nam również odpowiedni, w miarę sztywny, gładki, dobrej jakości papier lub karton. Przed rozpoczęciem pisania kaligrafowie ćwiczą rękę, nadgarstek, ramię no i oczywiście ich uzdolnione sprawne palce. Przed rozpoczęciem nauki potrzebne nam będą odpowiednie ćwiczenia z piórem. Wcześniej należy przygotować odpowiednie miejsce do odkładania pióra, wówczas kiedy robimy sobie przerwę. W taki sposób uchronimy naszą wielogodzinną pracę przed niechcianą plamą. Wyróżniamy kilka rodzajów kaligrafii, takich jak kaligrafia arabska, chińska, japońska oraz koreańska. Na kursach spotkamy się zapewne z kaligrafią gotyku, kaligrafią wczesnośredniowieczną, oraz kaligrafią hebrajską. Z pośród szerokiego wybory stylów kaligrafii każdy możemy wybrać swoją ulubioną dostosowaną do swoich potrzeb. Przykładowo może być to styl Copperplate (kursywa angielska), Sloop, Mayfair, Fluorished Copperplate, Edwardian, Uncjała, oraz Teksture.
W sztuce kaligrafii ważna jest umiejętność prawidłowego trzymania pióra. Chodzi głównie o prawidłowy kąt nachylenia stalówki. Najpiękniejsze w kaligrafii są niepowtarzalne, jedyne w swoim rodzaju zdobienia i ornamenty. W ostatnim czasie modny staje się również Hand lettering czyli rysowanie liter. To gratka dla artystycznej duszy. Malować można nie tylko na papierze ale np. na tkaninach.
W całej Europie i na całym świecie możemy się tej sztuki uczyć. Organizowane są warsztaty, wakacje z kaligrafią. Istnieją profesjonalne szkoły kaligrafii z wieloletnią tradycją. Na uczelniach organizowane są wykłady dotyczące tej dziedziny wiedzy.
Adult Education Centre organizuje kursy kaligrafii w całym Kent. Kursy trwają od 6 do 10 tygodni, a jego kosz waha się między 40 a 130 funtów. Aby znaleźć odpowiedni kurs i termin, wystarczy wejść na stronę www.kentadulteducation.co.uk i wyszukać – Calligraphy.
W Krakowie działa Fundacja Sztuki Kaligrafii, która organizuje bardzo ciekawe wyjazdy na warsztaty kaligrafii, tzw. Podróże z kaligrafią. Dotychczas jego uczestnicy uczyli się pięknego pisania we Włoszech, w Prowansji – w Opactwie Notre-Dame de Sénanque koło miast Gordes i Awinion, lub w Armenii.
W Polsce oprócz kursów, co roku, od czterech lat organizowana jest Letnia Szkoła Kaligrafii Wigry. Miłośnicy pięknego pisania, kaligrafii i iluminatorstwa, spotykają się tam co roku w malowniczej scenerii Pojezierza Suwalskiego. Większość z nich to członkowie Polskiego Towarzystwa Kaligraficznego. Mistrzowie w zawodzie skryby i pasjonaci. Przez cały tydzień uczestniczą w warsztatach, pokazach, wykładach, a także plenerach. Zajęcia wieńczy kameralna wystawa prac.
W dawnej Polsce, a także w dawnej Europie umiejętność pięknego pisania była powszechnie doceniana i uznawana. To właśnie człowiek, a nie sztucznie ustawiona maszyna, swoją dłonią wykonuje tą pracę. Wymaga to talentu i pracy. Kreatywności i koncentracji na działaniu. To co piękne, tradycyjne i nietypowe zasługuje na uznanie. Kaligrafia to zabawa dla ambitnych. To sztuka piękna i tajemnicza. Gotyckie czcionki i stare księgi to przedmioty, które rzadko można teraz zobaczyć. W ostatnich latach panuje moda na powrót do dawnych i pięknych tradycji. Kaligrafia jest na pewno pasją elitarną, dostępną dla każdego, jednak mało znaną. Kto wie, być może kiedyś stanie się znowu modna.
