Przemysław Mackojc
Z zielnika Babuni: „Herbatę z lipowego kwiatu używa się w zastarzałym kaszlu, w zaflegmieniu piersi i krtani, w boleściach brzucha pochodzących z zaflegmienia nerek, a także na poty (…) łyżeczkę kwiatów na szklankę wody, zaparzyć dobrze i osłodzić miodem (…) Przy gardlanych suchotach wypróbowanym środkiem jest codzienne, rano i wieczorem zażywanie proszku z węgla lipowego. Kąpiele naparem kwiecia lipy służą przeciw nerwobólom. Świeżo zdarte łyko lipy działa dobrze na oparzeliny. Owoce z lipy, utłuczone z octem winnym, dają sok doskonale tamujący krew. Z świeżego nasienia robi się wyborny olej”.
W zielarstwie lipa ma swoją ugruntowaną od wieków pozycję. Słowianie uważali ją za drzewo święte. Chroniła ich przed piorunami i złymi duchami. Przekonanie to przejęli chrześcijanie. Wieszali na lipie figurki Matki Boskiej, budowali pod nimi kapliczki. Dla starożytnych Greków lipa była symbolem niewinności i czystości. Jan Kochanowski zachwycony walorami tego drzewa złożył mu hołd, pisząc fraszkę „Na lipę”. Uważa się, że lipa obdarzona jest pozytywną energią, dlatego korzystnie wpływa na zdrowie człowieka. Nic dziwnego. Kto ma w ogrodzie lub w pobliżu domu lipowe drzewo, ten doskonale wie, jak przyjemny to towarzysz. Pięknie wygląda, cudnie pachnie, w słoneczne dni gra orkiestrą pszczół. Miód lipowy jest przesmaczny, a dobrze przyrządzony napar z kwiatów lipy, poprawi nastrój w niejeden pochmurny dzień i sprawdzi się w wielu kłopotach. Sylwoterapia, nauka zajmująca się badaniem leczniczej mocy drzew, zakłada, że kontakt z drzewem lipowym uspokaja. Lipa likwiduje uczucie zmęczenia, przywraca równowagę duchową. Dlatego warto się do niego przytulać lub przebywać w jego pobliżu.
Lipa, królowa lasów, pól, łąk i parków
Lipa to drzewo wyjątkowe. Jest niezwykle urokliwa, długowieczna – dożywa nawet 1000 lat i posiada liczne walory lecznicze. Najstarsza w Europie lipa drobnolistna rośnie w Oberbayern w Niemczech. Badania wykazały, że ma około 1200 lat. Polsce jest to okaz z miejscowości Cielętniki. Szacuje się, że ma około 530 lat. Najwyższe lipy drobnolistne w Polsce i, prawdopodobnie, w całej Europie rosną w Puszczy Białowieskiej. Najwyższe osiągają ponad 37 metrów wysokości. W kraju dziko rosną dwa gatunki lipy – drobnolistna (tilia cordata) i szerokolistna, zwana inaczej wielkolistną (tilia latyphyllos). Oba gatunki, choć różnią się nieco wyglądem ulistnienia, kwiatostanu i okresem kwitnienia, mają takie same właściwości lecznicze.
Właściwości lecznicze lipy
Surowcem leczniczym są kwiaty, liście i lipowe drewno, a konkretnie jego część zwana bielą. To biały obszar pnia, umiejscowiony tuż pod korą. Kwiatostan lipy zbieramy w dni pogodne po opadnięciu rosy. Suszymy cienko rozłożone, w przewiewnym miejscu. Dobrze wysuszone kwiaty lipy mają miodowy kolor i słodki zapach. Przechowujemy je w papierowych torbach lub szczelnie zamkniętych pojemnikach.
Uwaga: nie zbieramy kwiatów przekwitających i przekwitłych. Trzeba wiedzieć, że lipa drobnolistna i szerokolistna kwitną w innym czasie. Pierwsza w drugiej połowie czerwca, druga dwa tygodnie później. Okres kwitnienia jest krótki, dlatego trzeba się pospieszyć.
Badania wykazują, że w kwiaty lipowe zawierają flawonoidy, które chronią komórki ludzkiego ciała przed uszkodzeniem. Wzmacniają naczynia krwionośne, działają rozkurczowo. Śluzy, osłaniają błony śluzowe, np. żołądka i gardła, działają przeciwkaszlowo i łagodząco. Lipa zawiera fitosterole wykazujące właściwosci przeciwzapalne, kwasy organiczne, witaminy C i PP, a także olejek eteryczny mający właściwości uspakajające i rozkurczowe. Lipowa biel działa przeciwbakteryjnie.
Zastosowanie
Lipa sprawdzi się w przeziębieniach, zapaleniu oskrzeli, przy zaflegmieniu górnych dróg oddechowych. Zażywa się ją także jako środek rozkurczowy i moczopędny w dolegliwościach nerek i pęcherza moczowego. Zadziała regenerująco po długotrwałym wysiłku umysłowym. Pomoże w stresie, zawrotach głowy, ułatwi zasypianie. Napar z lipy powinny pić osoby mające problemy z trawieniem, ponieważ wzmaga wydzielanie soków trawiennych. Biel drewna jest składnikiem mieszanek ziołowych o działaniu moczopędnym. Używa się jej także do produkcji węgla leczniczego.
Zewnętrznie naparu z lipy używa się do płukania gardła. Jest także doskonałym dodatkiem do relaksujących, odżywczych kąpieli, które złagodzą stany zapalne skóry. Płukanka z lipy nadaje włosom elastyczność, połysk oraz przyjemny zapach. Polecana jest szczególnie do włosów zniszczonych i suchych. Naparem lipowym można przemywać podrażnioną, wysuszoną, swędzącą skórę i miejsca po ukąszeniach owadów. Wyciągi lipowe pomogą w pielęgnacji cery trądzikowej, podrażnionej i suchej. Lipa działa przeciwzapalnie i nawilżająco. Poprawia elastyczność skóry, ogranicza łojotok, łagodzi podrażnienia. Oto kilka przepisów z zastosowaniem kwiatów tego drzewa.
Napar
W celach leczniczych napar wypijamy trzy razy dziennie, między posiłkami, jako środek napotny. Jako środek uspokajający i ułatwiający zasypianie należy go pić dwa razy dziennie – po kolacji i przed snem. Naparem można płukać gardło, przemywać twarz, dodawać do kąpieli. Przygotowujemy go na dwa sposoby.
Sposób pierwszy: napar z kwiatów lipy zaparzamy podobnie jak herbatę. Dwie łyżki kwiatów zalewamy 500 ml wody (pamiętajmy: nie zalewamy ziół wrzątkiem). Zioła parzymy pod przykryciem przez ok. 10 min. następnie odcedzamy. Pijemy gorący lub zimny.
Sposób drugi: kwiaty lipy (w proporcjach podanych powyżej), zalewamy zimną wodą. Prażymy całość w kąpieli wodnej, na wolnym ogniu ok. 10 min. Ziele lipy możemy wzbogacić innymi dodatkami, np. rumiankiem, miętą, melisą. Przechowujemy przykryty, w chłodnym miejscu.
Syrop z kwiatów lipy
Doskonały do zimowych herbat, rozgrzeje i wzmocni organizm, wspomoże w przeziębieniu.
Duża garść kwiatów lipy, 900 g cukru, 600 ml wody, 1 cytryna, 10 g kwasku cytrynowego.
Kwiaty lipy oczyszczamy i umieszczamy w słoju. Z umytej cytryny zeskrobujemy skórkę. Cytrynę kroimy na kawałki. Całość dodajemy do kwiatów. Z wody i cukru gotujemy syrop, do którego dodajemy kwasek cytrynowy. Gorącym zalewamy lipę. Nakrywamy, odstawiamy do zaparzenia na 1-2 dni. Co jakiś czas mieszamy. Po czasie całość przecedzamy, przelewamy do słoiczków i pasteryzujemy. Po otwarciu przechowujemy w lodowce.
Nalewka
500 ml płynnego lipowego miodu, 500 + 50 ml spirytusu, 2 goździki, 1,5 szklanki kwiatów lipy, 1 limonka, pół cytryny
Miesiąc przed kwitnieniem lipy przygotowujemy syrop miodowy ze spirytusem: zagotowujemy 2 szklanki wody z goździkami, pozostawiamy do wystudzenia. Dodajemy miód, całość mieszamy. Wlewamy spirytus, ponownie mieszamy. Przelewamy do słoja, zamykamy, odstawiamy na trzy tygodnie. Co 3-4 dni zawartość mieszamy. Do przygotowanego syropu dodajemy świeże kwiaty lipy. Odstawiamy nalewkę na dwa tygodnie w ciemne, chłodne miejsce. Po czasie całość przecedzamy i przelewamy do butelki. Limonkę szorujemy, obieramy z niej skórkę. Wkładamy do słoiczka i zalewamy 50 ml spirytusu. Odstawiamy na dwa dni. Powstanie ekstrakt, którego dwie łyżeczki dodajemy go do nalewki, razem z sokami z limonki i cytryny. Całość mieszamy. Macerujemy trzy tygodnie. Nalewkę filtrujemy przez gazę. Pozostawiamy na sześć miesięcy w chłodnym miejscu.
Źródło: Zielnik dla każdego, czyli opis ziół, oprac. J. Rogala, R. Maciej
Foto: Flickr (lic. CC)
